Yerkürenin hareketli kabuğu, zaman zaman bizlere beklenmedik sürprizler sunar. Kimi zaman bu sürprizler, küçük sarsıntılarla hatırlatırken kendini, kimi zaman da büyük depremlerle hayatımızın akışını tamamen değiştirebilir. İşte bu noktada, deprem anında yapacağımız ilk 60 saniyelik doğru davranış, hayatta kalma şansımızı belirleyen en önemli faktördür.
Deprem Nedir, Neden Olur?
Depremler, yer kabuğundaki levhaların hareketleri sonucu ortaya çıkan enerji boşalmalarıdır. Bu enerji, yerin derinliklerinden yüzeye doğru yayılırken sarsıntılara neden olur. Levhaların birbirine sürtünmesi, çarpışması veya birbirinden uzaklaşması depremlerin oluşumunda başlıca nedenlerdir. Özellikle levha sınırlarında bulunan fay hatları, depremlerin en sık görüldüğü bölgelerdir.
Deprem Anında Yaşanan Paniğin Bilimsel Sebepleri
Deprem anında yaşanan panik, insanın hayatta kalma içgüdüsüyle doğrudan ilişkilidir. Ani ve şiddetli sarsıntılar, beynimizde tehlike algısını tetikler ve vücudumuz “kaç ya da savaş” tepkisini verir. Bu tepki, kalp atış hızının artmasına, adrenalin salgılanmasına ve odaklanma güçlüğü yaşanmasına neden olur. Panik anında mantıklı düşünme yeteneğimiz azalır ve bu da yanlış kararlar almamıza yol açabilir.
Deprem Anında İlk 60 Saniyede Yapılması Gerekenler
Deprem anının ilk 60 saniyesi, hayatta kalmak için en kritik zaman dilimidir. Bu süre zarfında doğru davranışlar sergilemek, hem kendi hayatımızı hem de çevremizdekilerin güvenliğini sağlayabilir. İşte deprem anında ilk 60 saniyede yapılması gerekenler:
- Sakin kalmaya çalışın: Paniğe kapılmak yerine, derin bir nefes alın ve sakinleşmeye çalışın. Mantıklı düşünme yeteneğinizi koruyun.
- Güvenli bir yer bulun: Eğer içerideyseniz, sağlam bir mobilyanın yanına veya altına çökerek hayat üçgeni oluşturun. Başınızı ve boynunuzu koruyun. Dışarıdaysanız, binalardan, ağaçlardan ve elektrik direklerinden uzaklaşın. Açık bir alana gidin.
- “Çök-Kapan-Tutun” hareketini uygulayın: Çökerek dizlerinizin üzerine eğilin, başınızı ve boynunuzu koruyun, sağlam bir cismin altına girin ve düşmemek için sıkıca tutunun.
- Asansör kullanmayın: Deprem sırasında asansörde olmak çok tehlikelidir. Asansör yerine merdivenleri kullanın.
- Pencerelerden ve camlardan uzak durun: Deprem sırasında camlar kırılabilir ve size zarar verebilir. Pencerelerden ve camlardan uzak durmaya özen gösterin.
- Balkonlara çıkmayın: Balkonlar deprem anında güvenli değildir. Balkona çıkmak yerine içeride güvenli bir yer bulun.
- Elektrik ve gazı kesin: Eğer güvenli bir şekilde yapabiliyorsanız, elektrik ve gazı kesin. Bu, yangın riskini azaltacaktır.
- Acil durum çantanızı yanınıza alın: Eğer vaktiniz varsa, acil durum çantanızı yanınıza alarak güvenli bir yere geçin. Bu çanta içinde su, yiyecek, ilk yardım malzemeleri ve diğer gerekli eşyalar bulunmalıdır.
Deprem Sonrası Yapılması Gerekenler
Deprem sonrası da dikkatli olmak ve doğru adımlar atmak önemlidir. İşte deprem sonrası yapılması gerekenler:
- Etrafınızı kontrol edin: Yaralanan veya mahsur kalan kişiler olup olmadığını kontrol edin. Eğer yardım edebileceğiniz biri varsa, güvenli bir şekilde yardım etmeye çalışın.
- Yetkililere haber verin: Depremde hasar gören binaları ve yaralanan kişileri yetkililere bildirin.
- Güvenli bir yere gidin: Deprem sonrası eviniz hasar görmüş olabilir. Güvenli bir yere giderek yetkililerin talimatlarını bekleyin.
- Radyo ve televizyondan bilgileri takip edin: Yetkililerin yapacağı açıklamaları takip edin ve talimatlara uyun.
- Artçı depremlere karşı hazırlıklı olun: Deprem sonrası artçı sarsıntılar olabilir. Bu sarsıntılara karşı hazırlıklı olun ve güvenli bir yerde kalın.
Deprem anında ilk 60 saniye, hayatta kalma şansımızı belirleyen en önemli faktördür. Bu süre zarfında doğru davranışlar sergilemek, hem kendi hayatımızı hem de çevremizdekilerin güvenliğini sağlayabilir. Deprem anında sakin kalmaya çalışmak, güvenli bir yer bulmak, “Çök-Kapan-Tutun” hareketini uygulamak ve diğer önemli adımları takip etmek, hayati önem taşır. Deprem sonrası da dikkatli olmak ve doğru adımlar atmak, toplum olarak bu zorlu süreci atlatmamızı kolaylaştıracaktır.
Depremin Psikolojik Etkileri
Depremler, sadece fiziksel yıkıma değil, aynı zamanda derin psikolojik etkilere de neden olabilir. Özellikle şiddetli depremler, travma sonrası stres bozukluğu, depresyon, anksiyete ve uyku bozuklukları gibi psikolojik sorunlara yol açabilir. Depremi yaşayan kişilerde korku, çaresizlik, öfke ve suçluluk gibi duygular ortaya çıkabilir. Ayrıca, deprem sonrası yaşanan kayıplar, maddi zorluklar ve belirsizlik de psikolojik sorunları tetikleyebilir.
Deprem Travmasıyla Nasıl Başa Çıkılır?
Deprem travmasıyla başa çıkmak için profesyonel yardım almak önemlidir. Psikologlar ve terapistler, travma sonrası stres bozukluğu ve diğer psikolojik sorunların tedavisinde uzmanlaşmışlardır. Ayrıca, depremzedeler için destek grupları ve danışma merkezleri de mevcuttur. Bu destek grupları, depremi yaşayan kişilerin deneyimlerini paylaşmalarına ve birbirlerine destek olmalarına yardımcı olur.
Deprem travmasıyla başa çıkmak için bazı kişisel başa çıkma stratejileri de uygulanabilir:
- Kendinize zaman tanıyın: Deprem sonrası iyileşme süreci zaman alır. Kendinize zaman tanıyın ve duygularınızı bastırmaya çalışmayın.
- Duygularınızı paylaşın: Yakınlarınızla, arkadaşlarınızla veya bir terapistle duygularınızı paylaşmak size iyi gelebilir.
- Rutinlerinize geri dönün: Günlük rutinlerinize dönmek, normal hissetmenize yardımcı olabilir.
- Sağlıklı yaşam tarzı sürdürün: Dengeli beslenme, düzenli uyku ve egzersiz, stresle başa çıkmanıza yardımcı olabilir.
- Gevşeme tekniklerini deneyin: Meditasyon, yoga ve derin nefes alma gibi gevşeme teknikleri, stresi azaltmanıza yardımcı olabilir.
Depreme Karşı Hazırlık ve Önlem
Depreme karşı hazırlıklı olmak, can ve mal kaybını en aza indirmenin en etkili yoludur. İşte depreme karşı hazırlık ve önlem için alınabilecek bazı adımlar:
- Acil durum çantası hazırlayın: İçinde su, yiyecek, ilk yardım malzemeleri, el feneri, pilli radyo, yedek piller, düdük, battaniye, önemli belgelerin kopyaları ve diğer gerekli eşyaların bulunduğu bir acil durum çantası hazırlayın.
- Evinizi depreme karşı güçlendirin: Evinizin depreme dayanıklı olup olmadığını kontrol ettirin. Gerekirse, bir uzmana danışarak evinize güçlendirme çalışmaları yaptırın.
- Evinizdeki eşyaları sabitleyin: Dolapları, rafları, televizyonları ve diğer ağır eşyaları duvara sabitleyin. Düşebilecek eşyaları güvenli yerlere yerleştirin.
- Aile afet planı yapın: Ailenizle birlikte bir deprem planı yapın. Toplanma alanları, iletişim yöntemleri ve diğer önemli detayları belirleyin.
- Deprem tatbikatları yapın: Ailenizle birlikte düzenli olarak deprem tatbikatları yapın. Böylece, deprem anında ne yapmanız gerektiğini bilirsiniz.
- Deprem sigortası yaptırın: Deprem sigortası, deprem sonrası maddi kayıplarınızı karşılamanıza yardımcı olabilir.
- Deprem eğitimleri alın: Deprem konusunda bilgi sahibi olmak, doğru davranışlar sergilemenizi sağlayacaktır. Deprem eğitimlerine katılın.