Türkiye’de Çarpık Kentleşme
Doğal afet ülkesi olmamız sebebiyle hemen hemen her gün düşük şiddetlerde olsa da ve hissedilir derecede olmasa da ülkemizin farklı bölgelerinde depremi yaşıyoruz. Özellikle son yaşanan İzmir depreminin yankıları ve yaraları halen devam etmekte. Peki tüm Dünya’da çok daha fazla şiddetli şekilde yaşanan depremlerdense neden bizim ülkemizde yaşanan depremler sonucunda daha çok etkilenme ve binaların yıkılması söz konusu?
İşte bu sorunun cevabı yazımızda…
Öncelikle kent kelimesinin anlamını bilmek durumundayız. Anlam olarak kent; insanların her türlü ihtiyaçlarını karşılayabildikleri, her türlü tehdit ve saldırıdan, iklim koşulları dahil olmak üzere korunabildikleri, kalabalıkça yaşandığı halde kendilerini güvende hissettikleri alana verilen isimdir.
Kent, sahip olunan sosyo-ekonomik, kültürel, yönetim şekli, nüfus ve üretimi yapılan ürünler bakımından kırsal kesimden ayrılır. Kentleşme ise ülkede bulunan kent sayısının ve kentlerde yaşayan nüfusun artmasıyla birde köyde yaşayan insanların kentlere göç etmesiyle oluşur. Konuyla ilgili olarak yerel mimari isimli makalemizi inceleyebilirsiniz. Aynı zamanda toplumsal gelişme ve değişmelerin de bir yansıması olan kentleşme, sanayileşme seviyesi ve konut sayısının da artmasına sebebiyet verir.
Ancak çarpık kentleşme diye tanımlanmış olan ve ülkemizde de hemen hemen her insanın kulak aşinalığının olduğu bir anlam bütünü var.
Çarpık kentleşme, ülkede kentleşmeye yardımcı olan artan nüfus gidişatı sonucunda plansız ve denetimsiz şekilde, estetiklikten uzak olarak altyapısız biçimde yerleşmeye denir. Çarpık kentleşme çağımızın en büyük sorunlarından biri olup mevcut dokunun tahribine, tarihi ve kültürel değerlerin yok olmasına, görüntü kirliliği ve agresifliğe neden olmaktadır. Hatta çarpık kentleşmenin kentte yaşayan insanlarda kişilik bozukluğu ve bir takım psikolojik rahatsızlıklara da yol açtığı bilinmektedir. Köyden kente yapılan göçler sonucu kent içerisindeki yerleşme ve nüfus oranı önceki verilere göre 10 misli artmış durumdadır.
Hızlı kentleşmenin hızla çarpık kentleşmeye dönüştüğü ülkemizde çarpık kentleşme, yazımızın birazcık yukarısında anlamını açıklarken bahsettiğimiz plansız yerleşme, ülkemizde planlı fakat yanlış planlamanın bir sonucudur.
Belki de şehir planlaması yapılırken nüfusun bu denli artacağı planlanmamış da olabilir. Bir yerlerde bir takım hataların olduğu, hataların büyük olduğu kesin. Üstelik bu hataların geri dönüşü olsa bile hayatta insana verilen en kıymetli kavram olan zamanı alıp götürdüğü, senelere mal olduğu ve maddi açıdan da çok büyük yıkımlar yarattığı net olarak bilinmektedir.
Çarpık kentleşmenin nedenleri; imar planının yapılmaması, cadde ve sokakların yanlış yerleşimi, binaların plansız yapılması, yanlış yapılanma, yanlış alt yapı veya alt yapı yetersizliği, ulaşımdaki sorunlar olarak sıralanabilir.
Çarpık kentleşme, toplumda mutsuzluğa, çevre ve görüntü kirliliğine, tarihsel, kültürel ve doğal değerlerin tahribine ve yok olmasına, verim kaybına, kaynak israfına, hizmetlerin aksamasına, asayişsizliğe, güvensizliğe, devlet düzeninin kurulamamasına veya doğru olamamasına yol açmaktadır.
Çarpık kentleşmeyi önlemek için en önemli unsur kent planlamasının ülkede bulunuyor olması ve doğru şekilde yapılmış olmasıdır. Doğru kentsel planlama, toplum yararını esas alan güvenli ve sürdürülebilir yaşam çevresi oluşturmaya yönelik bir kamu hizmetidir. Kent planlama, mekan oluşumunun nedenlerini, ekonomik, demografik ve sosyo-kültürel ve çevresel dinamikleri, bilimsel ölçütlerle sistematik olarak araştırır, tahmin eder, senaryolaştırır.
Yanlış yapılaşmanın doğurduğu sonuçlar ne yazık ki ülkemizin yaşadığı depremlerde ve kayıplarımızda gözler önüne serilmektedir. İleride doğuracağı sonuçlar tahmin edilebilir durumdayken doğru kentsel planlama yapılarak çarpık kentleşmenin ve yaratacağı sorunların önüne geçilmelidir.
NOT: Yazımızın içerisinde görüntü kirliliği olmaması açısından çarpık kentleşme fotoğrafları kullanılmamıştır.
Öneri İçerik: https://www.tintmimarlik.com/modern-mimari/
Çarpık Kentleşme Nedir?
Çarpık kentleşme hızlı artış gösteren nüfus artışına bağlı olarak bölgelerin plansız, denetimsiz şekilde yerleşime dönüşmesidir. Böyle yerleşimler estetikten uzak, altyapı eksikleriyle çoğalmaya devam eder.
Çarpık Kentleşme Neden Olur?
Çarpık kentleşmenin oluşmasındaki en büyük etken nüfus artışının hız kazanmasıdır. Öte yandan bu artışa paralel olarak alan yetersizliği, denetimsizlik, plansızlık gibi unsurlar çarpık kentleşmeye zemin hazırlar.
Çarpık Kentleşme Çevre Sorunu Mu?
Çarpık kentleşme çevresel bir sorundur. Başta tarihi ve kültürel yapıların yok edilmesinden tutunda görüntü kirliliğinin artmasına neden olur. Aynı zamanda kişilerin psikolojik açıdan etkilenmesinde de etkileri vardır.